On yıllardır savaşın eksik olmadığı dünya, birçok farklı sebeple milli gelirinden önemli ölçüde payı askeri harcamalara ayırıyor. Orta ve Doğu Avrupa’nın büyük bölümü, en azından gelecek yıla kadar NATO’nun koyduğu yüzde 2 hedefini tutturma çabası içinde. Polonya ise kısa bir süre önce harcamalarını yüzde üçe çıkarmak için bir yasa çıkardı.
Küresel askeri harcamalar 2021 yılında da artmaya devam ederek, 2 trilyon doları aştı ve tüm zamanların en yüksek seviyesine çıktı. Bu harcamalar, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısının ardından çok daha fazla arttı. ABD, bu devletlerin en önde geleni.
ABD: EN YAKIN RAKİBİNİN ÜÇ KATI
Stockholm Uluslararası Barış Enstitüsü’nün (SIPRI) raporuna göre en fazla askeri harcama yapan ülkeler sırasıyla ABD, Çin, Hindistan, İngiltere ve Rusya. Bu 5 ülkenin harcaması, toplam harcamanın yüzde 62’sine denk geliyor.
ABD’nin askeri araştırma ve geliştirmeye ayırdığı fon miktarı 2012-2021 yılları arasında yüzde 24 arttı. Silah tedariki fonlarıysa yüzde 6,4 azaldı.
Savunma Bakanı Lloyd J. Austin, 2022 mali yılı için istenilen Savunma Bakanlığı bütçesinin amacının küresel ve ulusal güvenliği tehdit eden savaşları sona erdirmek olduğunu belirtti. ‘Çin ve Rus saldırganlığını’ ön plana çıkaran Bakan Austin, bütçenin kötüleşen iklim krizi ve Covid-19 pandemisi için yenilikçi çözümler için de kullanılacağını ifade etti.
ABD’de savunmaya yönelik askeri harcamalar, federal bütçenin yüzde 10’undan fazlasını ve isteğe bağlı harcamaların neredeyse yarısını oluşturuyor. Yıllık federal fon, savunma ve savunma dışı harcamalar da dahil olmak üzere toplam isteğe bağlı harcamaların yaklaşık üçte birini oluşturuyor. Aktif askeri büyüklük ise 1 milyon 390 bin.
ÇİN: ASKERİ HARCAMALARI 27 YILDIR ARTIYOR
Çin, Amerika Birleşik Devletleri’nden sonra savunmaya ayırdığı bütçe en fazla olan ikinci ülke konumunda. Buna rağmen Çin’in bu yılki savunma harcamaları, yaklaşık 800 milyarlık bütçeye sahip ABD’nin üçte biri oranında olacak.
Çin’in askeri harcamaları 2012-2021’de yüzde 72 artarken, harcamalar 2021’de yüzde 4,7 artarak 293 milyar dolara yükseldi. Çin’in askeri harcamalarının 27 yıldır art arda yükselmesi dikkati çekiyor. Çin’in 2021 yılındaki bütçesi, 14’üncü Beş Yıllık Plan’ın birincisiydi. Son beş yıllık planın süresi 2025 yılında doluyor.
Analistler bütçede savunma dışı başlıklar altında gösterilen sınır yolları gibi askeri altyapıya çok daha fazlasının harcanacağını söyledi.
Araştırmacılara göre Çin’in bu yatırımları, Avustralya ve Japonya gibi Güney ve Doğu Çin denizlerindeki ülkelerin de harcamalarını artırmasına yol açıyor.
Çin’in askeri büyüklüğünün yaklaşık 2 milyon olduğu tahmin ediliyor.
HİNDİSTAN: HARCAMALARDA ÜÇÜNCÜ BÜYÜK ÜLKE
Geçen yıl Hindistan’ın harcamaları yüzde 0,9 artışla 76,6 milyar dolara çıkarken, Hindistan’ın askeri harcamalarının 2012-2021’de de yüzde 33 arttığı kaydedildi.
Rusya’dan S-400 füzeleri satın alan, ancak ABD’den herhangi bir yaptırıma maruz kalmayan Hindistan’ın askeri büyüklüğünün yaklaşık 1 milyon 450 bin olduğu tahmin ediliyor.
İNGİLTERE: SAVUNMA BÜTÇESİNE AYRILAN PAYDA KRİTİK ARTIŞ
24 Şubat’ta başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı öncesinde NATO ülkeleri içerisinde ABD’den sonra en çok savunma harcaması yapan ülke 69 milyar 82 milyon dolar ile İngiltere. Almanya ise 53 milyar 736 milyon dolar ile üçüncü sırada yer alırken Fransa 50 milyar 971 milyon dolar ile dördüncü.
Başbakan Johnson, Madrid’deki NATO zirvesinin sonunda yaptığı konuşmada, İngiltere’nin savunma harcamalarını 2030’a kadar GSYİH’in %2,5’ine çıkaracağını söyledi.
Şu anda İngiltere, üyelerin GSYİH’nın yüzde 2’sini orduya harcamasını gerektiren NATO hedefini karşılıyor. İttifaktaki çok az ülke şu anda bu hedefe ulaşıyor.
Savunma harcamalarındaki artış 2030 yılına kadar savunma bütçesinin, İngiliz ekonomisinin durumuna göre, 55 milyar sterline ulaşması anlamına gelebilir.
İngiltere’nin askeri büyüklüğünün yaklaşık 195 bin olduğu tahmin ediliyor.
ALMANYA: ORDUNUN MODERNİZASYONU İÇİN 100 MİLYAR AVRO
Alman hükümeti, ordusu Bundeswehr’i modernize etmek için 100 milyar avro harcayacağını duyurdu. Almanya Başbakanı Olaf Scholz’un başında olduğu koalisyon tarafından belirlenen 100 milyar avroluk fon, soğuk savaşın sona ermesinden bu yana ülkenin askeri harcamalarındaki en büyük artışı işaret ediyor.
Ülkenin gayri safi yurtiçi hasılasının yüzde 2’sinden fazlasını orduya harcama taahhüdü, NATO’nun ‘yüzde 2’ kuralıyla paralellik gösterirken Scholz, bu bütçenin hedefinin “Almanya’yı korumak için güvenilebilecek güçlü, son teknoloji, ilerici bir Bundeswehr” olduğunu söyledi.
Scholz’un 100 milyar avroluk fonu açıklamasından hemen sonra Der Spiegel dergisi tarafından yapılan bir anket, Almanların yüzde 78’inin silahlı kuvvetler için daha fazla para vaadini desteklediğini belirtiyor.
RUSYA: TÜM PARADİGMAYI KAYDIRAN ÜLKE
Çin ve Hindistan’ın yanı sıra 68,4 milyar dolarlık harcamayla İngiltere’nin ardından 65,9 milyar dolarlık harcamayla Rusya küresel olarak en fazla askeri harcama yapan ülkeler arasında yer alırken, 5’inci sırada yer alan Rusya’nın askeri harcamaları geçen yıl yüzde 2,9 ve 2012-2020’de de yüzde 11 arttı.
Son üç yıldır Rusya’nın askeri harcamaları yükseliyor.
Rusya’nın askeri harcamaları GSYH’sının yüzde 4,1’ine ulaştı. Maliye bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre, Rusya’nın savunma harcamaları yılın ilk dört ayında yüzde 40 arttı. Bunun üç ayı, Ukrayna’nın işgal süreci.
Bakanlığın verilerine göre Moskova, nisan ayında Ukrayna’daki savaşını sürdürebilmek için günde 300 milyon dolar harcadı. Verilere göre harcama seviyesi, savaş öncesi dönemin iki katına çıktı.
Rusya’nın savunma harcaması şubatta 5.4 milyar dolar, martta 6.6 milyar dolar, nisanda ise 9.2 milyar dolar olarak kayda geçti. Ocak ve nisan ayları arasında Rusya, savunma harcamaları için 24.6 milyar dolar harcamış oldu.
Bu harcama; Rusya’nın eğitime yaptığının 3; çevre korumaya yaptığının yaklaşık 10; sağlığa yaptığının ise iki katından fazla.
GÜVENLİK KAYGISI – DAHA ÇOK SAVUNMA BÜTÇESİ – DAHA ÇOK GÜVENLİK KAYGISI
Başta Rusya-Ukrayna Savaşı olmak üzere birçok geniş çaplı savaş dünyayı istikrarsızlaştırırken, bölge ülkeleri ve toplumları ‘işgal’ endişesiyle savunma bütçelerine daha çok kaynak aktarıyor. Sağlık, eğitim, tarım gibi hayati alanların bütçeden aldıkları pay düşerken; toplam büyüklüğü 2 trilyon doları geçen savunma harcamaları, katlanarak yükselmeye devam ediyor. Büyüyen Çin ve müttefiki Kuzey Kore sebebiyle sadece Güney Kore ve Japonya değil; aynı zamanda Avustralya da devasa savunma anlaşmaları yaparken, Tayvan sorunu da büyüyerek gündemdeki yerini artırıyor.
Hiçbir zaman savaşın eksik olmadığı Orta Doğu coğrafyasına son yıllarda Afrika kıtası da katılırken, Avrupa’nın göbeğindeki Sırbistan-Kosova çekişmesi de önemini koruyor. Tüm dünyanın dengesini bozan Rusya-Ukrayna Savaşı ise, yakın zamanda biteceğe benzemiyor.
Tüm bu çatışmalar ve çatışma ihtimalleri daha çok savunma harcaması, daha çok savunma harcaması da daha çok çatışma ihtimalini beraberinde getiriyor.
(Habertürk-Emin Arslan)
Haber Giriş: Rümeysa Şahin
